(Toquoc) - Nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo khẳng định, tăng giá tác quyền ca khúc nhìn trên khía cạnh bền vững là có lợi cho người tiêu dùng.

Xung quanh việc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) tăng phí 200% đối với hạng mục băng đĩa nhạc đã có những bàn cãi ầm ĩ đến từ phía các nhà sản xuất. Tuy nhiên, chuyện đúng-sai, nên hay không nên tăng phí không “nóng” bằng thái độ ứng xử đối với lao động nghệ thuật.

Tăng gấp đôi, giá vẫn rẻ!

Mới đây nhất, trả lời công văn đề nghị giữ nguyên phí tác quyền của Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam (RIAV), VCPMC đã khẳng định không thể chấp thuận đề nghị trên và mức phí mới công bố là bắt buộc, cần thiết và “chỉ ở mức tối thiểu”.

Hiện vẫn tồn tại thực tế phi lý là  ca sỹ và nhạc sỹ phối khí - những người sử dụng tác phẩm người khác - lại được trả cát-sê cao hơn nhạc sỹ sáng tác là người đẻ ra tác phẩm đó

Điều này cũng có nghĩa, kể từ thời điểm tháng 3/2011, các nhà sản xuất băng đĩa muốn sử dụng ca khúc đã được uỷ quyền cho VCPMC bắt buộc phải trả số tiền là 1 triệu đồng/bài/lần xuất bản đối với sản phẩm ghi tiếng và 1,5 triệu đồng/bài/lần xuất bản đối với sản phẩm ghi hình. Trước đó, mức phí tương ứng mà nhà sản xuất phải trả chỉ là 500 ngàn đồng và 750 ngàn đồng.

Đa số phản ứng và bức xúc của giới sản xuất băng đĩa nhạc tập trung vào mức tăng đột ngột tới 200% của biểu phí mới, đồng thời cho rằng việc tăng phí này sẽ tạo thêm áp lực vốn đã rất nặng cho ngành sản xuất băng đĩa trước cuộc cạnh tranh không cân sức với đĩa lậu.

Tuy nhiên, nhạc sỹ Phó Đức Phương – Giám đốc VCPMC cho rằng “những lý luận trên của RIAV và một số nhà sản xuất băng đĩa là thiếu trung thực trong suy diễn”.

Ông Phương cho hay, các bên phản đối chỉ nhằm vào mức tăng gấp đôi mà không chịu thừa nhận bản thân sự chênh lệch đó tính ra tiền thì không hề nhiều.

“Tôi đã nói rất nhiều lần rồi, mức phí cũ là mức phí được duy trì suốt 7 năm nay không thay đổi. Trong khi đó, mức cát-sê của ca sỹ, của nhạc sỹ phối khí thì không nói đến 7 năm mà mỗi năm đều có thay đổi.

Cách đây 7 năm, cát-sê trung bình của ca sỹ là 500 ngàn đồng/bài, nhạc sỹ phối khí là khoảng 350-400 ngàn đồng/bài. Còn hiện tại, giá cát-sê cho ca sỹ đã vào khoảng 2-3 triệu đồng/bài, nhạc sỹ phối khí cũng 1-2 triệu đồng/bài. Là tôi đang nói tới mức trung bình chứ không phải những ca sỹ, nhạc sỹ có tên tuổi. Tại sao mức tăng gấp 6-7 lần như thế thì không ai phản đối?” - Nhạc sỹ Phó Đức Phương bức xúc.

Nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo cũng cho rằng: “Gọi là tăng gấp đôi thật đấy nhưng tính ra tiền vẫn là quá thấp. Thật phi lý khi ca sỹ và nhạc sỹ phối khí - những người sử dụng tác phẩm người khác - lại được trả cát-sê cao hơn nhạc sỹ sáng tác là người đẻ ra tác phẩm đó”.

Trên thực tế, mức phí mới mà VCPMC áp dụng vẫn chưa sát với mức giá giao dịch tác quyền tác phẩm âm nhạc tự do hiện nay. Một ca sỹ đề nghị giấu tên cho biết: “Giá 1 triệu hay 1,5 triệu cho một ca khúc chỉ đúng với các ca khúc cũ, hoặc sáng tác của một nhạc sỹ chưa có tên tuổi trong làng nhạc. Còn hầu hết các ca sỹ muốn làm album gồm các bài hát mới, có chất lượng, có khả năng tạo hit thì đều phải hoặc tự nguyện trả tiền bản quyền cho nhạc sỹ từ vài triệu đến hơn chục triệu. Với ca khúc độc quyền thì nhiều hơn thế nhiều lần”.

Đàm Vĩnh Hưng - một trong những ca sỹ “hot” nhất hiện nay và được tiếng là chi trả rất “thoáng” và sòng phẳng cho các nhạc sỹ để mua tác quyền ca khúc -  cũng cho biết số tiền bản quyền mà anh phải trả cho mỗi album cá nhân là khá lớn. Dù không tiết lộ con số cụ thể nhưng Đàm Vĩnh Hưng thẳng thắn bày tỏ: “Theo cá nhân Hưng thì mức phí mà VCPMC đặt ra không hề cao. Sáng tác ra một ca khúc hay là việc không đơn giản, cần rất nhiều thời gian lẫn tâm sức và không phải là công việc có thể làm hằng ngày. Trong khi đó, ai cũng phải kiếm sống. Ca sỹ có thể đi hát mỗi ngày để kiếm tiền nhưng nhạc sỹ thì không thể sáng tác mỗi ngày để kiếm tiền. Chính vì thế, việc trả tác quyền cho ca khúc phải xứng đáng với giá trị của tác phẩm và giá trị lao động của người nghệ sỹ”.

Nhạc sỹ Phó Đức Phương đồng tình với quan điểm này: “Tăng bao nhiêu hay giảm bao nhiêu không phải là vấn đề để bàn, điều cốt lõi là mức phí đó phải phản ánh đúng giá trị sức lao động mà nhạc sỹ đã bỏ ra và phải tương quan với mặt bằng chung của khu vực âm nhạc nói riêng và xã hội nói chung”.

Người tiêu dùng có bị thiệt?

Lý luận của các nhà sản xuất băng đĩa nhạc là: mức phí tác quyền ca khúc thu âm tăng sẽ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến giá bán đĩa trên thị trường tăng. Điều này sẽ đẩy người tiêu dùng đến với đĩa lậu nhiều hơn khiến cho nhà sản xuất bị thiệt hại, nhà nước thất thu thuế và chính công chúng chịu thiệt thòi khi không được tiếp cận với những sản phẩm nghệ thuật chất lượng cao.

Tuy nhiên, theo nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo, không thể và không nên giảm giá sản phẩm có chất lượng, đồng nghĩa với hạ thấp giá trị lao động và giá trị nghệ thuật đích thực xuống để cạnh tranh với loại hàng giả, hàng ăn cắp.

Hơn nữa, quy trình để sản xuất băng đĩa nhạc trải qua nhiều khâu, gồm lao động của nhiều người. Không thể bắt riêng nhạc sỹ sáng tác, người đẻ ra tác phẩm phải chịu thiệt riêng về mình, phải gánh trách nhiệm về giá đĩa, trách nhiệm đối với người tiêu dùng…

Nhạc sỹ Hoài An thì cho rằng, việc tăng phí không làm ảnh hưởng gì nhiều đến nhà sản xuất băng đĩa bởi 90% băng đĩa trên thị trường hiện nay là do tác giả và ca sỹ bỏ tiền ra làm, chỉ có 10% là do giới ghi âm làm. Chưa kể, con số thật về số bản in cho mỗi sản phẩm ghi hình hay ghi tiếng luôn là điều bí mật và không được kiểm soát chặt chẽ.

Bên cạnh đó, các nhạc sỹ cũng phân tích, nạn đĩa lậu cũng như sách lậu được dung túng bấy lâu một phần là do thói quen của người tiêu dùng chứ không phải do giá đĩa thật quá cao. So với giá vé của một liveshow ca nhạc, hay giá dịch vụ của các loại hình giải trí khác như vé xem phim, vé xem đá bóng, thậm chí là giá của một cốc bia tươi, bát phở, bộ quần áo thì giá đĩa nhạc vẫn còn thấp hơn rất nhiều.

Công chúng tiêu thụ sản phẩm băng đĩa nhạc lâu nay vẫn tách làm hai bộ phận: bộ phận có nhu cầu thưởng thức và thói quen mua đĩa xịn; bộ phận chỉ có nhu cầu thưởng thức và thói quen mua đĩa lậu. Việc tăng giá đĩa - nếu có – cũng không làm ảnh hưởng gì đến thói quen và quyết định của người tiêu dùng – dĩ nhiên phải ở mức hợp lý.

Nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo khẳng định, tăng giá tác quyền ca khúc nhìn trên khía cạnh bền vững là có lợi cho người tiêu dùng.

Thị trường âm nhạc bát nháo ‘bội thực’ ca khúc dở và ‘đói’ ca khúc chất lượng như hiện nay là hệ quả của một quá trình dài ứng xử không công bằng với lao động nghệ sỹ. Một nhạc sỹ với nhuận bút sáng tác bèo bọt muốn kiếm sống buộc phải viết nhiều, phải sản xuất hàng loạt, mà sản xuất hàng loạt thì khó có thể có chất lượng hàng hiệu.

Cho nên, tăng tác quyền ca khúc sẽ phần nào giúp các nhạc sỹ chuyên tâm hơn vào sáng tác và bình tâm hơn trong sáng tác, cống hiến cho công chúng những sản phẩm âm nhạc có chất lượng. Nói như nhạc sỹ Quốc Trung trong một số chương trình của Vietnam Idol 2010: “Đừng hỏi vì sao nhạc sỹ Tây viết hay thế mà nhạc sỹ Việt Nam viết dở thế. Hãy hỏi nhạc sỹ Tây được trả bao nhiêu tiền cho công việc của họ”.

“Nhưng mức tăng này cũng chẳng thấm tháp vào đâu và tạm thời vẫn chưa thay đổi được gì đời sống của nhạc sỹ bởi nó vẫn còn quá thấp so với mặt bằng chung và quan trọng nhất là các đơn vị sử dụng ca khúc để kinh doanh chưa tự giác trong việc chi trả tác quyền” - nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo bày tỏ.

Hoàng Hồng